OLİMPİK HAVUZLAR

Anasayfa İnceleme OLİMPİK HAVUZLAR

OLİMPİK HAVUZLAR

Yazar: Eda GEDİKOĞLU

16 Jun 2025

Olimpik havuzlar, spor amaçlı tasarlanıp yapılmakla birlikte; sanatsal yüzme ve su topu yarışmaları gibi farklı su sporları için de kullanılabilir. Olimpik yüzme havuzları, olimpiyat, ulusal ve uluslararası yarışmaların yapılabilmesi için FINA normlarına uygun ölçülerde inşa edilmiş, olimpik aksesuarlara sahip havuzlardır. Genellikle betonarme olarak yapılmakta, son yıllarda ise prefabrik sistemlerle de inşa edilmektedir.

E-Dergi

Bu havuzlarda filtrasyon ve dezenfeksiyon tesisatı TS13661 ve UHE-1 normlarına uygun olarak yapılmalıdır. Havuz boyutları, kulvar sayıları ve toleranslar FINA normlarına uygun olmalıdır. Olimpik aksesuarlar da hem FINA normlarına uygun hem de FINA onaylı olmalıdır. Boyutları FINA normlarına uygun olmayan havuzlarda ulusal, dünya şampiyonası ve olimpiyat yarışmalarına izin verilmez. Yapımına başlanan olimpik yüzme havuzlarının FINA normlarına uygunluğu her aşamada kontrol edilir ve raporlanır.

FINA normlarına göre havuz derinliği en az 2.00 m olmakla birlikte, çok amaçlı kullanıma uygun 25x50 m havuzlarda 3.00 m derinlik önerilmektedir (örneğin su polosu, su balesi, artistik yüzme gibi sporlar için). Havuz boyundaki tolerans, dokunmatik paneller takıldığında 25 ve 50 metre havuzlar için 25.020-25.030 m ve 50.020-50.030 m arasında olmalıdır.

Havuzlar 8 kulvarlı ise genişlik 25 m, 10 kulvarlı ise 26 m olmalıdır. Kulvarlar arası genişlik 2,5 m’dir ve kulvarlar separatörlerle ayrılır. Separatörler, yüzücülerin oluşturduğu dalgaları emebilen ve dalgakıran özellikte olmalıdır. Aksi takdirde bir yüzücünün oluşturduğu dalga diğer kulvardaki yüzücünün performansını olumsuz etkiler. Olimpik yüzme havuzlarında serbest stil, kurbağalama, sırt üstü yüzme yarışmaları, senkronize yüzme, bayrak yarışı, su topu, su polosu, su balesi ve artistik yüzme yapılabilir.

Olimpik havuzlarda atlama platformları (atlama taşları) havuzların iki kısa kenarında, paslanmaz çelik ve polyester karışımı malzemeden, 40 cm ve 70 cm yüksekliklerde üretilmektedir. Uluslararası ve olimpiyat yarışmalarında 70 cm’lik atlama taşları kullanılmaz. Bu yarışmalarda sadece 40 cm’lik atlama taşları, her iki kısa kenara yerleştirilen head wall üzerine monte edilir. Olimpik havuz çanağının inşası sırasında, su üst kotundan 120 cm aşağıda en az 10 cm genişliğinde ayak basma rıhtımı yapılmalıdır.

FINA normlarına göre olimpik havuzlarda kısa kulvar yarışmaları da düzenlenmektedir. Kısa kulvar yarışmaları (dünya ve olimpiyat) diğer yarışmalardan ayrı yapılır. Bu tür yarışmalar için 25x25 m boyutlarında özel havuzlar yapılmakla birlikte, yeni yatırımlarda havuz boyutları kısa kulvar yarışmalarına da olanak sağlayacak şekilde 26x52 m veya 26x51,5 m olarak tasarlanabilir.

Bu havuzlarda, havuz boyunca manuel veya elektrik motoru ile tahrik edilen, atlama platformlarının üzerine monte edilen 1,50 m veya 2,00 m genişliğinde "bulkhead" (hareketli çelik konstrüksiyon platformlar) kullanılır. FINA normlarına göre olimpiyat ve dünya şampiyonası gibi yarışmaların yapılacağı havuzlarda, havuz kısa kenarlarında 1 metre genişliğinde, 0,30 m yüksekliğinde, üstüne 40 cm’lik atlama taşlarının monte edildiği, separatör bağlantılarının yapıldığı paslanmaz çelikten imal edilmiş "headwall" kullanılması zorunludur. Headwall modüler yapıda (1,00x2,50x0,30 m) olup, havuzun iki kısa kenarına sabit veya demonte edilebilecek şekilde monte edilir.

Klasik olimpik aksesuarlarla yapılmış ve boyutları uygun eski havuzlarda yarışmalar için headwall ve diğer olimpik aksesuarlar kiralama yöntemiyle kullanılmaktadır.

Havuz makine dairesi boyutları, tüm ekipmanların kolaylıkla sığabileceği ve işletme koşullarının dikkate alındığı şekilde belirlenmelidir. Makine dairesinde merkezi sistemden ayrı, doğrudan aldığı kirli havayı dışarı atabilecek havalandırma kanalları bulunmalıdır.

Olimpik boyutlardaki yüzme havuzları ve yardımcı mekanlar tasarlanırken; havuz kimyasalları ve dezenfektanların depolanması, taşınması ve güvenliği için araçların kolayca yaklaşabileceği, merdivensiz ulaşılabilir alanlar oluşturulmalı, bu alanların havalandırması merkezi sistemden bağımsız, ayrı havalandırma kanalları ile sağlanmalıdır. Ayrıca havuz operatörünün güvenliği ve ihtiyaçları için duş, tuvalet ve lavabo gibi alanlar da planlanmalıdır.

Spor tarihine bakıldığında, eski Roma ve Yunan uygarlıklarında yüzmenin askeri eğitimle birlikte temel eğitim kapsamında görüldüğü; Japonya’da ise imparatorun yayınladığı fermanla okullarda yüzme eğitiminin zorunlu hale getirildiği bilinmektedir. İlk açık havuz 1828’de Liverpool’da, ilk uluslararası yarışma ise 1837’de Londra’da yapılmıştır. Uluslararası yarışmalardaki stiller ve su sporları zaman içinde değişiklikler geçirerek günümüzdeki halini almıştır. Şu anda 2021-2025 yılları arasında geçerli olacak şekilde son hali verilmiş FINA yönetmelikleri uygulanmaktadır.

Spor amaçlı diğer bir havuz türü de atlama havuzlarıdır. Atlama havuzları genellikle olimpik havuzlarla aynı mekanda, açık veya kapalı olarak ya da 25x50 m havuz içinde inşa edilebilir. Atlama havuzlarının filtrasyon tesisatı projelendirilmesi ve yapımı, yukarıda bahsedilen TSE standartlarına ve FINA normlarına uygun olmalıdır. Havuz boyutları 25x20x6 m ölçülerinde olmalıdır. Aksesuar olarak; 2 adet 2,0 m’lik, 2 adet 3,0 m’lik tramplenler ve 5,0, 7,5, 10,0 m inşai tip atlama kuleleri bulunur.

Atlama havuzlarında; antrenman ve yarışmalar sırasında yüzücünün zarar görmemesi için basınçlı hava tesisatı olmalıdır. Ayrıca yarışma esnasında atlayıcının atlayacağı yerin belirlenmesi için o noktaya sürekli su veren fıskiye ve tesisatı bağlanmalıdır. Tramplenlerin etrafı, yüzücülerin kaymaması için kaymaz PVC esaslı en az 8 mm kalınlığında malzeme ile kaplanmalı ve yüzücüler için jakuzi bulunmalıdır. Havuz tasarlanırken tramplenler tarafında inşai tip merdivenler ve diğer kenarlardan birinde 5,00 m’lik paslanmaz merdiven bulunmalıdır.

Yüzme havuzlarında kullanılan filtrasyon, dezenfeksiyon tesisatı ekipmanları ile olimpik havuz aksesuarları korozyona karşı dayanıklı polyester, fiberglas, PVC ve paslanmaz çelik gibi malzemelerden, ilgili standartlara uygun olarak yapılmalıdır. Kapalı ve açık olimpik yüzme havuzları, tasarım aşamasında teknik ve yüzücü ihtiyaçları göz önünde bulundurularak planlanmalı ve projelendirme sürecinde tüm meslek disiplinlerinden uzman mühendisler ve mimarlar yer almalıdır. Özellikle çanak inşaatı sırasında filtrasyon ve elektrik tesisatları için gerekli rezervasyonlar bırakılmalıdır. Havuz inşaatına başlamadan önce, yatırımcı firma mutlaka filtrasyon tesisatını yaptıracağı uzman havuz firmasını seçmelidir.

ABD, Rusya ve Avrupa ülkelerinde spor, dinlenme, eğlence, yüzme ve sağlık amaçlı havuzlar yaygın olup, yatırımlar yerleşik nüfus ve lisanslı yüzücü sayısı dikkate alınarak planlı şekilde yapılmaktadır.

Ülkemizde bulunan spor amaçlı kapalı olimpik yüzme havuzları Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından yaptırılmakta ve hemen her ilde bulunmaktadır. Bu havuzların işletmesi Spor İl Müdürlükleri tarafından yürütülmekle birlikte, ödenek yetersizliği ve yüksek işletme maliyetleri nedeniyle lisanslı ve amatör sporcuların dışında halka da açılmaktadır.

Havuzların kullanımında lisanslı ve amatör sporculara öncelik verilmesi gerektiğini belirten uzmanlar, iyi bir planlama ile ilköğretim ve lise öğrencilerinin de faydalanmasının sağlanması halinde, hem sporcu kaynağının teşvik edileceğini hem de toplum sağlığına katkı sağlanacağını vurgulamaktadır.

Yeni yapılacak olimpik yüzme havuzlarının ihale dosyası Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından hazırlanmakta ve ihaleye çıkarılmaktadır. Ancak ihale dosyalarında bulunan projeler genellikle standartlara ve amaca uygun hazırlanmadığı gibi, malzeme ve ekipman keşifleri de projelere uygun değildir. Yaklaşık maliyetler gerçeğe uygun belirlenememektedir. İhale sonucu işi alan müteahhit ile idare ve kontrol teşkilatı arasında sorunlar yaşanmakta ve teknik olarak uygun olmayan zorlayıcı çözümlere gidilmektedir.

Kapalı olimpik yüzme havuzlarının maliyetleri kapasitesine bağlı olarak 25 ile 100 milyon TL arasında değişmektedir. Bu nedenle standartlara uygun projelendirme, uygulama, denetim ve gerçekçi maliyet belirleme ülke ekonomisi ve sağlıklı, güvenilir tesisler için büyük önem taşımaktadır.

Üzeyir Uludağ
Makine Mühendisi