Dünya Sağlık Örgütü (WHO), su ile ilgili sağlık riskleri nedeniyle su içinde bulunabilen 200’ü aşkın madde için referans değerler yayınlamıştır. Bu değerler Türkiye’de de olduğu gibi diğer ülkelerin hidrojeolojik koşulları ile bir araya geldiğinde spesifik limit değerlerin tanımlanmasına temel oluşturmaktadır. İşte bu sebeple su, hem Türkiye’de hem de dünyanın birçok ülkesinde çeşitli kanun, sınırlama ve standartların temel konusu olarak göze çarpmaktadır.  Bu standartlar ve sınırlamaların çoğunu analiz edebilecek gelişmiş özelliklere sahip Lovibond, Rank Teknoloji güvencesi ile su analiz cihazları ve renk ölçüm sistemleri konusunda 20 yılı aşkın süredir çevreye, insan sağlığına ve kullanıcılarına verdiği önemi göstererek 135 yıllık Lovibond tecrübesini paylaşmaya devam etmektedir. Su güvenliği zincir halkası gibidir. Bu halkaları koruduğumuz sürece önce yüzme ve SPA havuzu kullanıcılarının sağlığını, ardından işletmelere su tasarrufu sağlamanın yanı sıra dezenfeksiyon için gerekli olan ekstra maliyetlerden de korumaktadır. Rank Lovibond Türkiye’nin yüzme ve SPA havuz işletmeleri ile paylaşmaya devam ettiği makale serisinin ikinci kısmında ana arıtım prosesleri başlığı altında; filtrasyon ve filtre geri yıkaması-nasıl çalışır, ne işe yarar ve nedenleri, çökelme-nasıl çalışır ve neden gereklidir, mevcut çökelme türleri, su dezenfeksiyonun amacı işlenecektir. Önceki sayıda “Yüzme Havuzu Su Arıtım İşleminin Temel Gereksinimleri” başlığı altında su sirkülasyonu-basit havuz yerleşim şeması, debi-devir süresinin tarifi, filtrasyon ve sirkülasyonun önemi, seyrelti-tatlı su ilavesi konuları detaylarıyla yer almıştı. Filtrasyon; Filtrenin esas amacı, sudaki partikülleri ve döküntüleri çıkarmaktır. Su berraklığını korumak için askıda kalan katıları mikron altı parçacıklara kadar süzer. Çözünmüş tuzları ortadan kaldırmaz ve mikro organizmalara müdahale etmez. Filtre için en temel malzeme kumdur. Kum, kullanımı 100 yılı aşkın süredir kanıtlanmış olduğundan, birçok büyük havuz tasarımcısı tarafından hâlâ tercih edilmektedir. Diğer filtre türleri ise; Kaset filtre, Zeolit minerali, İnce silisli toprak ve Dolomitik filtre malzemesidir. Kaset filtre, silindirik bir tambur içindeki merkez çekirdeğe bağlanmış kıvrımlı bir forma sahip, bükülerek bağlanmış polyester gibi sentetik bir kumaştan üretilen bağımsız bir birimdir. Bu yapısı sayesinde çok küçük ve sınırlı bir alanda filtreleme için geniş bir yüzey alanı sağlar. Bu tip filtreler genelde sadece küçük havuzlarda kullanılır. Kum ve zeolit filtrelerde ise; su, basınç altında malzemenin içinden geçirilir. Küçük partiküller, keskin kenarlı ortamdan geçerken üst katmanlardan başlayarak boşluklarda tutulur. Zeolit malzemesi, amonyağı emmesi, iyi su berraklığı vermesi ve kimyasal malzeme masrafından tasarruf sağlaması nedeniyle kuma göre daha çok tercih edilmektedir. İnce silisli toprak filtrede yerçekimi, vakum veya basınç işlemi gerçekleşir. Gözenekli çantalar genelde basınç altında bir kaba yerleştirilir ve ince silisli toprak sisteme girerek gözeneklere yerleşir. Su, emprenye gözeneklerden geçer ve döküntüler eskisi gibi toplanır. Dolomitik filtre malzemesi havuz suyu ile alkali reaksiyona girer ve özellikle dezenfektan olarak klor gazı kullanıldığında pH’ı dengelemek için kullanılır. Bileşiminden dolayı, suda sertliğini artıran kalsiyum ve magnezyum bikarbonat birikimi gerçekleşir. Bu birikim, pH dengelemesine katkıda bulunur. Bu proseste, dolomitik malzeme yavaşça kullanılır ve bu nedenle uygun sürede filtredeki seviyesinin tamamen doldurulması gerekir. Derinlik seviyesi genelde kumun üstünde yaklaşık 40 cm (15 inç) kadar olmalıdır. Filtrede Dolomitik Ortam kullanılıyorsa, havuzda Hipoklorit kullanılmamalıdır. Böyle bir filtre ortamının avantajı, sudan demir ve manganezi filtreleyebilmesidir. Çökelme; Koloidal veya askıda kalmış malzemeler filtre yatağında tutulmayabilir, ancak havuzda dolaşmaya devam ederek suya bulanık bir görünüm verir ve yüzen kişiler için görünürlüğü azaltır. Rüzgâr ve yağmur gibi etkenlerin etkisine bağlı olarak bu problemin açık havadaki havuzlarda ortaya çıkması daha muhtemeldir. Havuz suyu toz, alg, spor, böcek ve toprak, çakıl gibi ayakla taşınan malzemelerin yanı sıra rüzgârla savrulan döküntüleri tutmaya eğilimlidir. İnce dağılmış bu maddeleri uzaklaştırmak için bir topaklaştırıcı kullanılması gerekir. Topaklaştırıcı, havuz suyuna eklenen ve partiküllerin bir araya gelerek filtre ortamı tarafından tutulmasını ve sudan atılabilecek kadar büyük partiküller (topaklar) haline gelmesini sağlayan bir kimyasaldır. Popüler topaklaştırıcılardan bazıları aşağıda gösterilmiştir: ALUM - (Alüminyum Sülfat) PAC    - (Polialuminyum Klorür veya Alüminyum Hidroksiklorür) PASS  - (Polialuminyum Sülfo Silikat) SODYUM ALÜMİNAT DEMİR III KLORÜR HEKSAHİDRAT DEMİR III SÜLFAT Kimyasal olarak tamamı hidrolizle jelatin formunda bir çökelti oluşturarak benzer şekilde davranırlar. Alüminyum bazlı bileşikler 6.5 ile 7.2 arasındaki pH seviyelerinde ve 6.5 ile 7.5 arasındaki demir tuzlarında en verimli şekilde çalışır. Demir tuzları ise suda boyanmaya neden olabilecek bir demir kalıntısı bırakabilir. Bu nedenle demir tuzları artık büyük oranda kullanılmamaktadır. En yaygın kullanılan topaklaştırıcılar, PAC ve PASS gibi polielektrolitlerdir. Filtrelenemez su bulanıklığına genelde negatif yüklü parçacıklar neden olduğundan, bu polielektrolitler katyoniktir ve parçacıkları çekerek topak boyutunda artışa neden olur.       Katyonik polielektrolitler, aşağıdaki gibi özellikleri nedeniyle ek avantajlar sunar.

• Önerilen dozaj miktarlarında, filtreden geçebilecek olan alg ve bakteri gibi canlı organizmaları topaklaştırabilirler - Cryptosporidium ve Giardia’nın enfeksiyöz kistleri küçüktür ve dezenfeksiyona dirençlidir.
• Pompa pervanesinin etkisiyle parçalanmaya dirençli sert bir topak oluştururlar.

Topaklaştırıcıların önerilen dozajlarda doğru şekilde kullanılması gerektiği ve bunun en iyi şekilde bir dozaj pompası aracılığıyla sürekli dozlama ile sağlanabileceği unutulmamalıdır. Tedarikçi talimatlarına uyulmalıdır. Filtre Geri Yıkaması; Tüm filtre çeşitlerinde, filtre bir süre sonra pislikle tıkanır ve filtre yatağını temizlemek veya geri yıkamak gerekir. Bunun uygun olduğunun göstergesi, filtre üzerindeki basınç göstergesinin filtre yatağının üst ve alt kısmı arasında basınç farkı olduğunu göstermesidir. Geri yıkama, suyun filtreden akışını tersine çevirme işlemidir. Bu işlem, malzemeyi karıştırır ve yatağı gevşetir. Keskin tanecikler birbirleriyle çarpışarak toplanan pisliklerin atılmasını (atık) sağlar. Kum, zeolit ve dolomitik filtrelerdeki mekanizma bu şekildedir. İnce silisli toprak filtrelerde ise, ters akış sadece kalıntıları değil, filtre ortamının kendisini de atar. Daha sonra filtrasyonun tekrar devam edebilmesi için değiştirilmesi gerekir. Kaset filtrelerde geri yıkama olmaz, bu nedenle temizlemek için fiziksel olarak çıkarılmaları gerekir. Yüzeylerdeki pislikleri çıkarmak için bahçe hortumu gibi bir araçla yıkanırlar, ardından tekrar kullanım için yeniden takmadan önce güçlü bir klor çözeltisiyle (yaklaşık 100 mg/l) temizlenirler. Ayrıca özel kimyasal filtre temizleyicileri de kullanılabilir. Su Dezenfeksiyonu; Yüzme havuzu dezenfeksiyonu esas olarak:

• Suyu olası zararlı bakterilerden arındırma
• Suda alg oluşumunu önleme
• Suyun içinde yüzen kişiler için tahriş edici veya zehirli olmamasını sağlama
• Suda istenmeyen koku veya tat oluşumunu engelleme,

Başka bir ifadeyle, yüzen kişiler için suyu güvenli ve rahat hale getirmeyi ifade eder. Dezenfeksiyon, mikro organizmaların, virüs, bakteri, alg, küf ve mantarların yok edilmesiyle ilgilidir. Bu etmenler çevremizde çok sayıda bulunur. Bakteri ve algler, yüzme havuzu suyuyla ilgili iki önemli etkendir. İnsan vücudunda milyonlarca bakteri bulunur. Birçoğu oldukça zararsızdır, ancak bazı bakteriler hastalıklara neden olur. Yüzme havuzu suyu, bakterilerin bir kişiden diğerine geçmesi için ideal bir ortamdır. Havuz operatörü suya dezenfektan ekleyerek, bu bakterileri olabildiğince çabuk ortadan kaldırarak çapraz enfeksiyon riskini en aza indirecek bir süreci başlatır.   Algler, bitkisel yaşamın doğal biçimleridir ve nehirler, göletler, göller, vs. gibi tüm doğal su yollarında bulunur. Çeşitli renklerde binlerce tür alg vardır. Alg oluşumlarının suyu bulanıklaştırması ve havuz yüzeylerini kaygan ve tehlikeli hale getirmesi nedeniyle yüzme havuzlarında alg varlığı son derece istenmeyen bir durumdur. Dezenfeksiyon işlemi alg kontrolünde etkili olmalıdır. Algisitler olarak adlandırılan kimyasallar, alglerin çıkarılmasının zor olduğu durumlar yardımcı olarak kullanılabilirler.  İyi yönetilen ve uygu şekilde dezenfekte edilmiş havuzlarda viral enfeksiyon yayılımı görülmemelidir. Kalabalık alanlarda yüzen kişilerde burun ve solunum yolu enfeksiyonları görülebilir. Ancak, bunların havuz suyuyla temasa kıyasla, havadaki enfekte damlacıklardan kaynaklanması daha olasıdır. CRYPTOSPORIDIUM ve GIARDIA’nın enfeksiyöz kisleri, dezenfeksiyona oldukça dirençli iki organizmadır. Bunlar genelde hayvanlarda olmak üzere doğal ortamda yaygın olarak bulunan mikroskobik protozoalardır. İshal ve hastalık sebebi olarak kalabalık havuzlarda sorun olabilirler. Dezenfeksiyona dirençli olmalarına rağmen bakterilerden daha büyük olmaları nedeniyle topaklanmaya daha elverişli olmaları sayesinde filtrasyonla atılmaya daha duyarlıdırlar. Diğer kirleticiler, daha çok yüzen kişilerden havuz suyuna karışırlar. Şu ana kadar üzerinde durulan en önemli etkenler, amonyak biçiminde, bazı dezenfektanlarla reaksiyona girerek tahriş edici olabilen yan ürünleri oluşturan, vücut terinden ve idrardan gelen azot bileşikleridir. Bunları kimyasal yollarla veya seyrelterek gidermek için önlemler alınmalıdır. Buna dair bilgiler bir sonraki sayıda yer alacak olan yazı serimizin üçüncü kısımda ayrıntılı olarak verilecektir. Makale serimizin ikinci kısmı şimdilik sona ererken bir sonraki bölümde arıtım kimyasalları konusunda bilgiler verilecektir. Rank Teknoloji Lovibond Türkiye